Polska energetyka stanęła przed egzystencjalnym wyzwaniem: nie zakwestionowała celu osiągnięcia neutralności klimatycznej EU do roku 2050 ale też nie zadeklarowała przyjęcia odpowiednich zobowiązań wysuwając kwestię finansowania.
Całkowicie akceptuję to, że Polska potrzebuje bliżej się przyjrzeć naszej propozycji Funduszu Sprawiedliwej Transformacji – mówiła po zakończeniu rozmów szefowa KE Ursula von der Leyen. – Polska jest krajem, który musi dogonić resztę, potrzebuje więcej czasu, żeby przejść przez szczegóły, ale to nie zmieni harmonogramu Komisji – dodawała.
Wyjątkowe stanowisko Polski może dobrze uzasadnić poniższy wykresna rys. 11. Jeśli wierzyć zaprezentowanym tu danym2 Polska zdecydowanie wyróżnia się w EU negatywnie jeśli chodzi o emisję CO2 na 1 KWh wyprodukowanej energii elektrycznej. Sytuacja wymaga natychmiastowej mobilizacji. Inaczej pozostaje tylko obalenie związku emisji CO2 z globalnym ociepleniem.
Geopolityka nie może ograniczac się tylko do szczegółowej analizy geograficznych uwarunkowań obronności i ekspansji. W dobie masowego globalnego rozwoju komunikacji oraz mediów społecznych jest niezmiernie ważne odpowiadanie i aktywne uczestnictwo w rozwoju światowej myśli naukowej, społecznej i politycznej. Moje wielomiesięczne studia problematyki zmian klimatycznych przekonały mnie, że jest małe prawdopodobieństwo aby obecnie masowo akceptowane międzynarodowo oszacowanie wpływu działalności człowieka na klimat było błędne. W szczególności trudno np. przypuszczać, że dysponując największym na świecie zapleczem technicznym NASA myli się w swoich obserwacjach https://climate.nasa.gov/causes/ Działalność ludzka ma ze względu na globalny rozwój cywilizacyjny coraz większy wpływ na zmiany klimatyczne.
Również ze względu na powszechny w Europie konsensus co do tego wpływu nie wolno pod zadnym pozorem lekceważyc polskim władzom bardzo specyficznej na wykresie pozycji polskiej producji energii elektrycznej. Ślad CO2 jest zdecydowanie większy od wszystkich pozostałych państw EU. Powstaje pytanie czy nie jest to objaw nieszczęśliwego splotu okoliczności, w tym pewnego niedorozwóju perspektywicznego myślenia o gospodarce. Taki obraz b. łatwo przekonuje gospdarczych ekspertów, że Polska wybrała tragiczną drogę izolacji. Taki stan wymaga oczywiście pomocy ale wywołuje też znane z międzynarodowej historii postawy wielkiego wspołczucia. Ta pozycja odzwierciedla izolację technologiczną ale też i poważne opóźnienie rozwojowe polskiej energetyki.
Z kolei tak znaczne odstępstwo od polityki energetycznej UE stwarza silne pokusy krajowego i europejskiego konsensusu co do wyjątkowości Polski, istotnych różnic kultury przemysłowej i niezbędnych decyzji multilateralnych tak w zakresie współpracy jak i jej ograniczania.
R
ys. 1. Jednostkowa intensywność emisji CO2/KWh odniesiona do całkowitej produkcji energii elektrycznej.
Dlatego niezbędna jest masowa skoordynowana mobilizacja polskich ekspertów ds. energetyki dla sprostania wyzwania przygotowania dla Komisji UE do czerwca 2020 roku szczegółowego harmonogramu modernizacji polskiej energetyki. Dokładne przyswojenie powyższego wykresu przez polskich ekspertów wyzwoli kreatywność niezbędną dla wydajnej jakosciowo realizacji tego zadania.
Wydaje się, że uparte wieloletnie preferowanie coraz bardziej kosztownej energetyki węglowej ma 3 główne przyczyny:
1. Głęboko zakorzeniona niewiara w możliwość aktywnego uczestnictwa Polski w światowej gospodarce i w związku z tym obawa przed brakiem środków finansowych na pokrywanie zapotrzebowania na energię przez zewnętrzne zakupy tańszej energii elektrycznej. Wskazuje też na to ograniczona ilość połączeń transgranicznych. W sytuacji międzynarodowego kryzysu energetyka węglowa pozwala na zaspokajanie krajowego zapotrzebowania wyłącznie z własnych źródeł energii (węgla).
2. Agresywne lobby polskiego przemysłu wydobywczego przejmujące zbyt dużą część budżetu państwa. Przykładowo: gdy pod koniec lat 90-tych podejmowaliśmy próbę prowadzenia Baltic Pipe przez Szwecję napotkaliśmy na opór z 2 stron: rosyjskiego lobby energetycznego oraz polskiego lobby węglowego. Również odrzucenie na początku lat 90-tych przez polski rząd innego projektu – oferty przeszkolenia zawodowego górników oznaczało zakonserwowanie kopalnictwa węglowego jako podstawowego źródła utrzymania na Śląsku.
3. Brak dyscypliny badawczej i inwestycyjnej dla rozbudowy nowych źródeł energii w tym energetyki jądrowej. 2 polskie reaktory doświadczalne Ewa i Maria nie umożliwiły od 1958 roku stworzenia polskiej energetyki jądrowej.
Niezależnie od potrzeby zachowania rezerwowych mocy w energetyce węglowej na wypadek różnego rodzaju zewnętrznych i wewnętrznych kryzysów izolacjonizm energetyczny wymaga szczególnie starannych, wariantowych prognoz rozwoju sytuacji geopolitycznej. Niestety w odróżnieniu od np. niemieckiego programu rozwoju energetyki polski program nie uwzględnia żadnych alternatywnych scenariuszy rozwoju sytuacji geopolitycznej. Ten niedostatek powinien być usunięty i warianty programu rozwoju energetyki powinny być poddane odpowiedniej korekcie.
Następnym elementem kreatywnego rozwiązywania problemów produkcji i wykorzystania energii elektrycznej w Polsce jest dogłębna analiza dobowego i rocznego rozkładu zapotrzebowania na energię elektryczną.3
R
ys. 2. Dobowy rozkład zapotrzebowania mocy.
Powinna ona stymulować specjalistów do opracowywania inowacyjnych programów operacyjnych i finansowych jak również technologii dla optymalizacji wytwarzania, zużycia i przesyłu energii elektrycznej. Chodzi o to aby maksymalnie zgrać okresy wytwarzania i zużycia energii. Jest to szczególnie ważne przy włączaniu fotowoltaiki i farm wiatrowych do systemu energetycznego.
Wiadomo np. że baterie litowo-jonowe (obecny koszt za kwh pojemności – 100$) nadają się do przechowywania energii do 4 godz.
Ogniwa fotowoltaiczne są najefektywniejsze w zasilaniu chłodni, klimatyzacji i nawadniania w okresach wysokiego nasłonecznienia.
Energetyka wiatrowa w górach lub na obszarach pokopalnianych może używać magazynów pompowo-szczytowych (wysoka sprawność).
Ciągły postęp techniczny powoduje, że również energetyka wiatrowa może obejść się bez dotacji.
Wiosną 2019 uruchomiono w Finlandii pierwszą lądową farmę wiatrową na całkowicie komercyjnych warunkach.
W polskim programie rozwoju energetyki do r. 2040 nie wspomina się o energetyce H2. Tak można nazwać wytwarzanie, magazynowanie i wykorzystanie wodoru do napędu środków transportu, magazynowania energii i produkcji energii elektrycznej. W Niemczech energetyka H2 ma stanowić ważne uzupełnienie Energiewende.
R
ys. 3. Roczny rozkład zapotrzebowania na energię elektryczną.
Jak wiadomo, energetyka jądrowa jest skutecznym gwarantem stabilnych dostaw energii o niskim śladzie węglowym. Niestety nie znalazla się ona (mimo intensywnych starań Francji) w Europejskim Zielonym Ładzie4. Prawdopodobnym powodem jest wcześniejsza (błędna wg mnie) eliminacja energetyki atomowej z wytycznych pomocy energetycznej i środowiskowej pomocy państwowej na lata 2014-20205 oraz z strategicznego planu badań naukowych6 Horyzont Europy. W ten sposób stworzono lukę kompetncyjną i opóźnienie technologiczne w stosunku do reszty świata. Tymczasem eksperci przewidują w związku z walką ze zmianami klimatycznymi możliwość odrodzenia się energetyki jądrowej na świecie7.
Jak wiadomo Polska planuje uruchomienie 3 reaktorów do roku 2033 oraz następnych 3 do roku 2045 o łacznej mocy 6 GW, co będzie stanowić 20% krajowych mocy wytwórczychenergii elektrycznej8. Dominuje koncepcja inwestycji zewnętrznej.
Jednocześnie firma Synthos podpisała w październiku 2019 memorandum z GE Hitachi Nuclear Energy w sprawie budowy minireaktora (SMR) typu BWRX-300.9 Jak wyjaśnia Piotr Naimski inicjatywa prywatna w tym zakresie jest mile widziana.10
Raport ZPP z maja 2019 podsumowuje11:
„Aktualny stan i perspektywy rozwoju polskiej energetyki, w świetle polityki energetycznej Unii Europejskiej i mega trendów ogólnoświatowych, stanowią obecnie największy problem naszego kraju w odniesieniu do konkurencyjności całej gospodarki i w przyszłości mogą znacząco się przyczynić do głębokiej recesji i spadku poziomu życia obywateli. Konieczne jest szybkie wdrożenie polityki zmiany miksu nośników energii. Stopniowe ograniczenie udziału paliw stałych, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii i pewne zwiększenie udziału paliwa gazowego, głównie jako regulatora pracy źródeł odnawialnych.
Należy mieć jednak na uwadze, że:
➢ Polska energetyka rozproszona może znakomicie współpracować z energetyką zawodową.
➢ Jest stałe miejsce dla polskiego węgla w nowoczesnej energetyce.
➢ Wykorzystując posiadane krajowe zasoby Polska może być najbezpieczniejszym energetycznie krajem w Europie, przy rozsądnym wysiłku inwestycyjnym.”
W kontekście celów Europejskiego Zielonego Ładu należy dodać (do czerwca 2022):
potrzeba polskiej inicjatywy w zakresie przywrócenia energii jądrowej do europejskiego mixu energetycznego i badan naukowych
plan wdrażania krajowej energetyki H2.
działania systemowe nad wdrożeniem szybkich wysokotemperaturowych rektorów jądrowych12.
2 ENTSO zrzesza 42 operatorów sieci energetycznych z 35 krajów Europy https://www.entsoe.eu/about/inside-entsoe/objectives/
3https://optimalenergy.pl/aktualnosci/dystrybucja-pradu/zapotrzebowanie-na-moc-w-polsce-pl/
4https://ec.europa.eu/info/publications/communication-european-green-deal_en
5https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex:52014XC0628(01)
6https://ec.europa.eu/info/files/orientations-towards-first-strategic-plan-horizon-europe_en
7Raport techniczny Russia24 4-5.01.2020.
8https://www.money.pl/gospodarka/naimski-w-polsce-powstanie-6-reaktorow-jadrowych-dostarcza-20-proc-krajowej-energii-6400634331772545a.html
9https://www.powermag.com/press-releases/ge-hitachi-nuclear-energy-announces-small-modular-reactor-technology-collaboration-in-poland/
10Nieautoryzowana informacja w trakcie Polsko-Amerykańskiego Forum Przemysłu Jądrowego 19/11/2019
11https://zpp.net.pl/wp-content/uploads/2019/04/Za%C5%82o%C5%BCenia-do-strategii-rozwoju-energetyki-w-Polsce-wersja-elektroniczna.pdf
12 https://world-nuclear.org/information-library/current-and-future-generation/molten-salt-reactors.aspx
